Dünyanın birinci en büyük adası Grönland, ikincisi Yeni Gine ve dördüncüsü Madagaskar’ı gezdikten sonra, arada atladığımız üçüncü büyük ada olan Borneo’yu keşfetmek için sıradışı bir seyahate çıktık. Benim için, Borneo ismi adadaki yaşamı çok açık çağrıştırmakta: Burası, yerli kabilelerinin yanı sıra çin, hint ve malay etnik karışımının yaşadığı, eşsiz flora ve faunası ile olağan üstü çekiçi, egzotik bir destinasyon. Amazonlar’dan sonra en büyük ikinci yağmur ormanlarına sahip olan Borneo Malezya, Endonezya ve Brunei Sultanlığı arasında bölüşülmüş.
Yağmurun bol olduğu ekvatoryal bir bölge olduğu için, Malezya’ya ait Sarawak ve Sabah eyaletlerindeki yağmur ormanlarının derinliklerini ve Brunei Sultanlığını keşfe, nispeten daha az yağış gören Mayıs ayında çıkmanın uygun olacağını düşündük.
I. yüzyıldan itibaren Borneo’ya uğrayan hintli ve çinli tüccarlar, Hinduizm’i ve Budizm’i de beraberlerinde getirerek, V. yüzyılda adanın batısında yerleşmeye başlamışlar. Sumatra’da hükmeden hindu-budist Srivijaya krallığı Malezya’ya kadar yayılmış. XV. yüzyılda İslam Melaka’nın resmi devlet dini olmuş ve Malezyalılar Borneo’ya yayılmaya da başlamışlar.
Avrupalılar Borneo’yu XV. yüzyılın sonlarında keşfetmişler. Portekizliler baharat ticaretini kontrol altında tutmak için Melaka’yı fethedince, Brunei Melaka’nın yerini alarak Güney-Doğu Asya’nın en güçlü ve en önemli islam krallığı haline gelmiş. Bu dönemde, Portekizliler ve daha sonra da İspanyollar ticaret amacıyla Borneo’ya gidip gelirler. XVII. yüzyılda Doğu Hindistan şirketi ile İngilizler ve daha sonra Hollandalılar adaya ayak basarlar. 1824’te imzalanan antlaşma ile ada iki etki alanına bölünür ve 1949’da Endonezya’ya katılan Kalimantan Hollanda yönetimine bırakılır. İç kavgalar, ayaklanmalar ve korsanlıktan dolayı zayıflayan Brunei krallığı ise 1984’te bağımsızlığını ilan edene kadar İngiliz himayesine girer. Kuzey Borneo yani Sabah ve 1841’den beri Beyaz Racalar’ın egemenliği altında olan Sarawak, İngiliz sömürgesi olur. İngiltere, Borneo topraklarını Malay yarımadası (Malaya) ile birleştirmeyi önerir. İngiltere, Borneo topraklarını Malay yarımadası (Malaya) ile birleştirmeyi önerir. 1963’te Sarawak, Sabah, Malay yarımadası ve Singapur bağımsızlık anlamına gelen “merdeka” larını elde ederler. Petrol rezervlerinden elde ettiği gelirlerin elden gitmesinden çekinen Brunei birliğe girmez, Singapur ise iki yıl sonra birlikten çekilir. Malezya’nın en büyük eyaleti Sarawak’ın başkenti olan Kuching Borneo’ya varış noktamızı oluşturdu: Burada Ekvator çizgisine çok yakınız; dolayısıyla hava sıcak ve nemli. Brunei Sultanı için danışman olarak çalışan James Brooke isimli maceraperest bir İngiliz, 1841 yılında muhaliflerin tehlikeli bir isyanını bastırınca, bu hizmetinin karşılığında Sultan tarafından Racalık ünvanına yükseltilir ve Beyaz Raca olarak anılmaya başlanır. Böylece Sarawak, Beyaz Racalar’ın egemenliği altına girer. Geleneklerin çok güçlü olduğu tüm Borneo Adası’nda, bu dönemden itibaren Sarawak ekonomik bir gelişme sağlar ve korsanlık ile kafatası avcılığı gibi şiddet olayları denetim altına alınır..
Kuching, Sungai Sarawak Nehri’nin kıyısında güzel bir konuma sahip. Kıyı boyunca kafeler ve restoranlar bulunmakta. Kuching şehrin sembolü olan “kedi” anlamına gelmekte. Çok büyük olmayan şehir merkezinin girişinde sizi, herkesin önünde resmini çektirdiği büyük beyaz bir kedi heykeli karşılıyor. Burada bölgenin karmaşık etnik yapısını yansıtan Anglikan ve Katolik katedralleri, camileri, Budist ve Hindu tapınakları görüyoruz. Beyaz Raca’ların eski sarayı Astana binasında bulunan Sarawak müzesini geziyoruz. Etnolojik, arkeolojik eserleri sergileyen müze İban, Orang Ulu, Bisayah, Kelabit, Berawan gibi farklı dialekt konuşan çok sayıda yerli Dayak etnik topluluğunun yaşamları hakkında bilgi vermekte. Ertesi sabah erken, yerel dilde “orman adamı” anlamına gelen ve “Borneo’nun yaban adamı” olarak nitelendirilen orangutanlar ile tanışmak üzere Kuching’in güneyinde yer alan Semenggog Sarawak Doğa Rezervine doğru yola çıkıyoruz. Orangutanlar sadece Sumatra ve Borneo adalarında yaşamaktalar.
Dünya Yaban Hayatını Koruma Vakfı’na (WWF) göre Borneo’da her yıl 1.3 milyon hektar orman yok olmakta. Ağaç katliamının nedeni ise, iyi gelir getiren Palmiye ağacı yetiştiriciliği ve bunun teşfik ettiği kaçak ağaç kesimleriyle yangınlar. Sonuçda ise adanın doğal hazinesi olan yağmur ormanları ve ekosistem dengesi hızla tehlike altına girmekte. Ve yine bu nedenle ağaçlarda yaşayan orangutan nüfusunun doğal yaşam ortamları yok olmakta. Hasta, yaralı ve annesiz kalan orangutanlar, hayatta kalabilmeleri için adanın ender sayıdaki rehabilitasyon merkezlerinde koruma altına alıp, daha sonra iyileşip, büyüyünce tekrar doğaya salıveriliyorlar. Semenggoh Sarawak Doğa Rezervinde rehabilitasyon amacıyla koruma altına alınmış orangutanlar, yağmur ormanın içinde yaşadıkları için en iyi sabah, doğal ortamda beslenirken izlenebiliyorlar. Sabah 10 ve öğleden sonra 3’te olmak üzere 2 defa, park görevlileri tarafından özel platformlara bırakılan meyveleri yemeye gelen orangutanlar oldukça yakından görülebiliyor.
